Praten over pesten? #Uitgesloten!

Op 31 scholen in de Verenigde Staten is er onlangs onder 13.000 tieners onderzoek gedaan naar pestgedrag. Hieruit bleek dat de meeste strategieën die we onze leerlingen leren vanuit anti-pest programma’s uitermate ineffectief zijn.

• ” Zeg duidelijk stop”,
• ” Zeg hoe je je voelt” of
• ” Doe alsof het je niks doet”.

Ze helpen maar in 22% tot 28% van de gevallen. In ongeveer 75% van de gevallen blijft het kind met het probleem zitten!

Zoektocht naar het beste Antipest programma

Door onze gezamenlijke zorgen over pesten op school en naar aanleiding van enkele tragische incidenten, is er nu veel aandacht voor “pesten”. Maar al te vaak willen we snelle en eenvoudige antwoorden op complexe problemen. Het lijkt dat men erin gelooft dat als leerkrachten en scholen een apart anti-pestprogramma op hun bordje krijgen, dat het pesten eenvoudig bestreden kan worden.

Anti-pest programma is slechts symptoombestrijding

Anti-pest programma’s zijn slechts symptoombestrijding, zonde van de tijd en energie. Pesten is namelijk geen doel dat bestreden kan worden. Pestgedrag is het symptoom van de ongezonde en vervaagde omgangsnormen. Met een antipestprogramma kun je slechts controle uitoefenen op de gevolgen van het probleem, maar niet op het probleem zelf.

Anti-pest afspraken en doelen kunnen weliswaar pesten tijdelijk verminderen, maar zodra men er mee stopt komen de klachten onveranderd weer terug. Omdat het probleem zelf niet is bestreden! In sommige gevallen verergert zelfs het pestgedrag in je klas, ondanks het dure lesprogramma!

Pestprobleem onder de loep

Pesten laat zijn sporen na. Het zorgt ervoor dat kinderen niet toekomen aan datgene waarvoor ze naar school horen te gaan: leren en zichzelf ontwikkelen. Voorwaarde voor het behalen van deze doelen is rust en orde in de klas. Dat beaamt iedere onderwijzer!

Om een goede groep sfeer te bereiken en vast te houden, moet je kennis hebben van de beweegredenen van ‘waarom we ons gedragen zoals we ons gedragen’. Je moet weten hoe je grip kunt krijgen op het gedrag van je leerlingen. Je moet weten hoe je ze kan helpen met slimme en oprechte keuzes te maken in wat ze denken en wat ze doen.

Ondanks dat leerkrachten overtuigd zijn van dit belang, worden zij in het huidige onderwijssysteem niet altijd goed opgeleid of ondersteund om leerlingen innerlijke te kunnen motiveren tot nieuwe keuzes in hun gedrag.

Pestgedrag is een topje van de ijsberg

De omslag naar een effectieve aanpak voor een pedagogisch klimaat waarin kinderen inzicht krijgen in hun keuzes in hun gedrag en de consequenties ervan, vraagt ten eerste van ons verandering in onze overtuigingen!  We moeten van perspectief veranderen en nadenken over welk gedrag en houding wij bereid zijn te tolereren en welke niet.

Wij als volwassenen, maar ook onze leerlingen zijn overtuigd geraakt dat niet tolereerbaar gedrag (of pesten) uitsluitend een herhaaldelijke kwaad gedrag met opzet is. Terwijl het gedrag dat we niet moeten tolereren zich niet beperkt tot pest gedrag van de pestkoppen, de onmacht van hun slachtoffer en onverschilligheid van de omstanders.

Maar omdat pesten als conventioneel gedefinieerd is als een wreed gedrag, herkennen veel leerkrachten de ongezonde gebeurtenissen in hun klas niet. Ze zien het wel, maar ze negeren het door de overtuiging van “hij bedoelt het niet zo, hij is immers geen pestkop”.  Ook kinderen onderschatten hun eigen kwetsende acties omdat ze toch geen “pestkop” zijn en niet van plan waren om de andere te kwetsen.

Op deze manier verankeren ongezonde overtuigingen in hun proces van karaktervorming. Want ook als een goede vriend, kun je de andere kwetsen. Het kan ook kwetsend zijn als de andere iets doet dat echt gewoon grappig is zonder enige bijbedoeling.

Tips ter voorkoming van pesten voor je nieuwe klas

Je kunt jouw perspectief op pesten veranderen door deze tips uit te proberen in je klas.

1.     Pesten opheffen door vermijden van beladen woorden 

Probeer de woorden pestkoppen en slachtoffers verwijderen uit je pedagogische vocabulaire. Denk bijvoorbeeld aan de term ‘pestkop’. Hierbij denkt de klas gelijk dat je Pietje bedoelt. Niemand voelt zich op dat moment persoonlijk aangesproken.

Pietje gelooft intussen in het feit dat hij nu eenmaal als bullebak geboren is. Hij voelt zich dan ook niet aangesproken.

Het helpt ook het gepeste kind niet! Die voelt zich nog kleiner, omdat hij het over zich heeft afgeroepen door zijn gebrek aan een grote mond.

TIP: Door het vermijden van de ‘beladen woorden’ kun je leerlingen aanspreken op wat ieder individu doet en de consequenties ervan, in plaats van wie die persoon is en wat hij vandaag heeft gedaan.

Je merkt direct dat het gesprek over het vervelende issue heel anders loopt in de klas!

2.      Bestrijd pesten met veerkracht

Een grote hoeveelheid onderzoeken toont aan dat jongeren die een positieve relatie met volwassenen hebben buiten hun familie, veerkrachtiger zijn en minder kwetsbaar in negatieve gebeurtenissen.

Uit hetzelfde onderzoek waarbij tieners werden gevraagd naar oplossingen voor pesten, bleek dat een oprecht luisterende oor meest effectief is. Kijk naar onderstaande resultaat:

TIP: Zet in op veerkracht in plaats van eindeloos probleembespreking.

Als luisteraar zet je in op het bouwen van emotionele veerkracht op alle leerlingen in de klas. Leer de kinderen om te beseffen dat vervelende dingen gewoon gebeuren, maar dat je -zelfs in de moeilijke situatie- nog altijd een keuze kunt maken.

Het is niet altijd het probleem zelf wat je verdrietig maakt, maar de manier waarop je er mee omgaat.

Het probleem schuilt zich ook in de keuzes die je dan maakt in je reactie daarop en de manier hoe je erover denkt.  Leer je leerlingen hoe ze steeds beter om kunnen gaan met negatieve acties van anderen en met de onvermijdelijke verliezen en teleurstellingen van het leven.

Bovendien voelen kinderen zich beter die in staat zijn een kwetsende of pestende klasgenoot te vergeven. Zij zijn ook beter in staat om onderlinge relaties te herstellen. Hoewel het vergeven van pesten niet onmiddellijk tot positievere gevoelens leidt, vermindert daardoor wel de kans op latere eenzaamheid en sociale angst, stelt Reine van der Wal in zijn proefschrift. Ook neemt door vergeving het pestgedrag van de dader af.

HeartMath instituut biedt eenvoudige en effectieve technieken voor leren van emotionele zelfregulering in de klas. Met deze technieken kunnen leerlingen bijvoorbeeld uit de hand van de weertypes beschrijven hoe ze zich voelen. Het geeft jouw ook inzicht hoe de stemming is in je klas.

Ga op zoek naar verschillende manieren om emotionele zelfregulering en veerkracht in de klas bespreekbaar te maken.

3.      Pestgedrag.. Wat tolereer jij eigenlijk?

Wees komende week bewust en observeer naar kleine ongezonde interacties in je klas. Maak een lijst van drie kleine onverschillige of ongezonde acties die jij gewoon niet meer wilt toelaten. Acties die onbedoeld toch kwetsende kunnen uitpakken of onschuldig kunnen worden geïmiteerd door anderen.

Gebeurtenissen en reacties die een negatieve sociale lading hebben, maar geleidelijk ‘normaal’ zijn geworden.

Bedenk dan een consistente pakkende reactie die je vervolgens daarvoor gaat gebruiken.Indien nodig ook een kleine positieve geformuleerde maatregel. Het resultaat van deze kleine actie heeft een grote invloed op het creëren van bewustzijn en vorming van nieuwe preventieve gedragsnormen in je leerlingen. Maar ook op voorkomen van de pesten in je klas. 

Wat zijn jouw positieve ervaringen?

Deel het hier met andere leerkrachten.